Cụ thể, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) chi nhánh TP.HCM kiến nghị NHNN nghiên cứu xây dựng cơ chế chính sách và quy định hạn chế việc thanh toán mua bán vàng miếng bằng tiền mặt nhằm phòng ngừa các nguy cơ, rủi ro phát sinh trong hoạt động kinh doanh vàng miếng, đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật và phòng chống hoạt động rửa tiền.

Nghị định 24 được ban hành từ 2012 với chủ trương "chống vàng hóa" nền kinh tế và đã phát huy hiệu quả trong thời gian qua. Tuy nhiên, Ngân hàng Nhà nước TP HCM cho rằng nghị định này cũng bộc lộ hạn chế, như chênh lệch cao giữa giá thế giới và trong nước, nên cần được sửa đổi. Điều này gây yếu tố tâm lý nhất định đến thị trường, đặc biệt mỗi khi giá kim loại quý biến động mạnh.

Cuối năm 2023, giá vàng trong nước có thời điểm chênh với thế giới tới 20 triệu đồng, buộc cơ quan quản lý phải lên tiếng và đề nghị các bộ vào cuộc thanh tra hoạt động mua bán vàng miếng, nguyên liệu.

Góp ý sửa đổi Nghị định 24, một trong các nội dung được đơn vị này kiến nghị Ngân hàng Nhà nước, là có chính sách hạn chế thanh toán, mua bán vàng miếng bằng tiền mặt. Điều này nhằm phòng rủi ro phát sinh trong kinh doanh của các nhà vàng và chống rửa tiền.

Đơn vị này này cũng đề xuất có cơ chế quản lý phù hợp, tránh độc quyền, lợi ích nhóm với các doanh nghiệp kinh doanh tự niêm yết giá.

Theo các chuyên gia, thực tế cho thấy, nguồn cung vàng miếng không tăng thêm trong chục năm qua, song gần đây Ngân hàng Nhà nước nói sẵn sàng can thiệp nếu cần thiết và cân nhắc việc độc quyền vàng miếng SJC. Tuy nhiên, đây là bài toán khó với nhà điều hành trong bối cảnh ưu tiên kiểm soát và ổn định tỷ giá.

Từ cuối năm ngoái đến nay, Chính phủ nhiều lần yêu cầu cơ quan này có các biện pháp quản lý thị trường vàng, không để giá chênh quá cao so thế giới. Giải pháp siết quản lý thị trường này được yêu cầu báo cáo cấp có thẩm quyền trong quý I.

Chặn rửa tiền, chống trốn thuế

Trước đề xuất về hạn chế thanh toán tiền mặt đối với mua bán vàng miếng, chuyên gia tài chính Nguyễn Trí Hiếu bày tỏ quan điểm ủng hộ và cho rằng đây là quy định hiệu quả để phòng chống rửa tiền.

Theo ông Hiếu, vàng là một trong những kênh để rửa nguồn tiền bẩn. Những nguồn thu từ hoạt động trốn thuế, tham ô, phạm pháp khác… đều có thể sử dụng qua kênh vàng để rửa bởi giá trị lớn và không cần đứng tên sở hữu. Vàng được mua bằng tiền mặt, sau đó bán ra bằng hình thức chuyển khoản để hợp thức.

Do đó, theo ông Nguyễn Trí Hiếu, khi mua vàng miếng thì cần chuyển khoản mà không chờ đến giá trị lớn mới thanh toán không dùng tiền mặt. Với xu hướng thanh toán không dùng tiền mặt hiện nay thì không những vàng miếng mà những giao dịch vàng khác cũng nên thực hiện chuyển khoản.

Đối với lo ngại quy định hạn chế sử dụng tiền mặt trong mua bán vàng miếng sẽ khiến thị trường này trầm lắng. Theo chuyên gia Nguyễn Trí Hiếu, điều này là không quá đáng lo ngại dù sẽ có tác động đến giới kinh doanh vàng bởi từ trước đến nay, các đơn vị kinh doanh vàng sử dụng tiền mặt nhiều để tránh cơ quan thuế nắm doanh thu, giảm số thuế phải đóng.

Ngoài ra, theo ông Hiếu, các cửa hàng kinh doanh vàng thường còn có hoạt động mua bán ngoại tệ, nhiều nơi là trái phép nên nếu áp dụng phương thức thanh toán không dùng tiền mặt thì sẽ khó khăn.

“Những giao dịch qua ngân hàng sẽ sàng lọc, đặc biệt giúp cho hoạt động phòng chống rửa tiền tốt hơn", ông Hiếu nhấn mạnh.

Bên cạnh các ý kiến ủng hộ quan điểm hạn chế sử dụng tiền mặt trong giao dịch mua bán vàng miếng, một chuyên gia trong lĩnh vực vàng cũng bày tỏ lo ngại nếu dùng biện pháp hành chính bắt buộc thì sẽ có thể sản sinh ra một thị trường song hành thanh toán vàng bằng tiền mặt kiểu “chợ đen”, như kiểu thị trường USD hiện nay.

Theo đó, một chuyên gia cho rằng quy định hạn chế dùng tiền mặt trong mua bán vàng miếng sẽ không giải quyết được vấn đề chênh lệch giá vàng trong và ngoài nước, cũng như nhập khẩu nguyên liệu, mà còn làm trầm trọng thêm các vấn đề này.