Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, năm 2023, kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam đạt 9 tỷ USD, giảm 17,5% so với năm 2022.

Trong báo cáo ngành thủy sản mới đây, Bộ phận nghiên cứu của Công ty Chứng khoán SSI (SSI Research) cho rằng, xuất khẩu thủy sản Việt Nam trong năm 2024 sẽ phục hồi chậm do tiếp tục có xu hướng giảm từ năm 2023, khả năng đến nửa cuối năm 2024 sự phục hồi mới rõ nét hơn.

Đối với ngành cá tra, nhìn lại chu kỳ trước, SSI Research nhận thấy giá bán trung bình phải mất 1,5-2 năm để chạm đáy và mất khoảng 4 năm để đi hết chu kỳ. Do đó, giá bán cá tra có thể tăng trở lại trong nửa cuối năm 2024 (hai năm từ đỉnh xuống đáy).

Nhóm phân tích kỳ vọng sản lượng xuất sang châu Âu và Trung Quốc sẽ bù đắp một phần sự sụt giảm sản lượng xuất sang Mỹ trong nửa đầu năm 2024 và nhu cầu từ Mỹ sẽ phục hồi từ nửa cuối năm 2024 (mùa cao điểm).

Đối với ngành tôm, nhóm phân tích cho rằng các doanh nghiệp xuất khẩu tôm trong nước sẽ tập trung vào các sản phẩm có giá trị gia tăng và khả năng giá trị xuất khẩu theo tháng sẽ tăng với tốc độ chậm. Trong số các nước xuất khẩu tôm hàng đầu, Việt Nam hiện đứng thứ 4 tại thị trường Mỹ (sau Ấn Độ, Indonesia, Ecuador) và đứng số 1 tại Nhật Bản, do Việt Nam có lợi thế sản xuất các sản phẩm có giá trị gia tăng với nguồn công nhân lành nghề sử dụng công nghệ xử lý tiên tiến.

Trong khi đó, Ecuador, Ấn Độ, Indonesia chủ yếu xuất khẩu tôm chưa qua chế biến với giá bán thấp. Trong tháng 12/2023, giá xuất khẩu tôm từ các nước này sang Mỹ đạt khoảng 6,8-7,6 USD/kg, giảm 13% so với cùng kỳ, trong khi, giá xuất khẩu tôm của Việt Nam sang Mỹ ở mức 10,6 USD/kg, giảm 5% so với cùng kỳ năm 2022.

Theo SSI Research, giá bán tôm bình quân có thể duy trì ổn định hoặc tăng nhẹ so với cùng kỳ trong năm 2024 do nhu cầu tiêu dùng phục hồi yếu và phải cạnh tranh với Ecuador, Ấn Độ, Indonesia với giá chiết khấu cao hơn.

Với các doanh nghiệp trong ngành thủy sản, SSI Research nhận định giá đầu vào ngành thủy sản có xu hướng giảm sẽ hỗ trợ biên lợi nhuận gộp của các công ty chế biến. Cụ thể, trong tháng 12/2023, giá cá nguyên liệu và cá giống lần lượt giảm 9% và 22% so với cùng kỳ năm 2022. Tương tự, giá tôm nguyên liệu cũng giảm 19%.

Do sản lượng đơn đặt hàng phục hồi yếu, bộ phận phân tích cho rằng năm 2024 sẽ không thiếu nguồn cung tôm hay cá nguyên liệu, tuy nhiên giá sẽ giảm nhẹ do nhu cầu yếu.

Dù giá đầu vào giảm song biên lợi nhuận gộp của các công ty chế biến vẫn sẽ giảm so với cùng kỳ trong nửa đầu năm 2024 do giá bán trung bình giảm so với cùng kỳ và mức giảm nhanh hơn so với nguyên liệu đầu vào.

Bên cạnh đó, theo nhóm phân tích, chi phí vận chuyển tăng có thể làm suy yếu lợi nhuận của các doanh nghiệp xuất khẩu trong quý I/2024. Nguyên nhân là do căng thẳng tại Biển Đỏ leo thang, chi phí vận chuyển từ Việt Nam đến thị trường Mỹ, châu Âu tăng hơn gấp đôi trong tháng 1/2024 so với tháng 12/2023.

SSI Research ước tính, chi phí vận chuyển tăng sẽ khiến chi phí vận chuyển/doanh thu của các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra tăng khoảng 3-5% trong tháng 12/2023 lên 7-10% trong tháng 1/2024.

Dù hầu hết các doanh nghiệp xuất khẩu đều sử dụng hợp đồng FOB khi xuất khẩu, nghĩa là người mua sẽ chịu chi phí vận chuyển song nhóm phân tích cho rằng, do nhu cầu vẫn suy yếu nên người mua có thể đàm phán với nhà cung cấp để chia sẻ gánh nặng. Vì vậy, các doanh nghiệp xuất khẩu trong quý I/2024 có thể phải đối mặt với chi phí bán hàng cao hơn hoặc giá bán thấp hơn cho đến khi căng thẳng Biển Đỏ hạ nhiệt.

Từ những phân tích trên, SSI Research dự báo lợi nhuận của ngành thủy sản sẽ tăng khoảng 20-30% trong năm 2024, chủ yếu là trong nửa cuối năm 2024, từ mức nền thấp của năm 2023 (dự báo giảm khoảng 50-80% so với năm 2022). Với giả định rằng giá cá tra sẽ phục hồi trong nửa cuối năm 2024, mức lợi nhuận năm 2024 có thể sẽ vẫn thấp hơn lợi nhuận trong giai đoạn 2021-2022.