Thông tin được ông Lê Anh Dũng, Phó vụ trưởng Vụ Thanh toán Ngân hàng Nhà nước (NHNN) chia sẻ tại hội thảo "Bảo vệ tài khoản ngân hàng trước nguy cơ lừa đảo trực tuyến gia tăng" do báo Tuổi trẻ tổ chức tại TP.HCM sáng nay (19/9).

Thời gian qua, lừa đảo trực tuyến bùng phát mạnh trên thế giới. Cục điều tra Liên bang Mỹ (FBI) chia lừa đảo trực tuyến ra làm 27 loại tội phạm, gây tổn thất hơn 10,3 tỷ USD trong năm 2022.

Tại Úc, lừa đảo trực tuyến gây tổn tới 3 tỷ AUD, gây tổn thất trung bình 19.600 AUD/ vụ.

Kênh lừa đảo chủ yếu qua tin nhắn SMS (33%), tiếp theo là điện thoại (29%), email (22%), Internet (6%), mạng xã (6%). Nhóm tuổi có nguy cơ bị lừa đảo cao nhất là trên 65 (chiếm trên 25% số báo cáo và thiệt hại), và nhóm 55-64 tuổi.

Lừa đảo trực tuyến đã bùng phát mạnh, có tác động tiêu cực đến người tiêu dùng, doanh nghiệp bán hàng lẫn các tổ chức tài chính. Những kẻ lừa đảo sử dụng các công cụ kỹ thuật hoặc phi kỹ thuật để xâm phạm thông tin cá nhân của người dùng cho nhiều mục tiêu khác nhau, nhưng thường nhắm đến mục đích lừa lấy tiền của người dùng.

Trên thực tế, số vụ trình báo chỉ chiếm rất ít so với số vụ thực tế. Tội phạm nhắn vào tâm lý muốn lấy lại tiền thì để tiếp tục lừa. Có trường hợp bị lừa 40 lần mới biết dính bẫy lừa đảo.

Ông Lê Anh Dũng nêu, tại Việt Nam, các hình thức lừa đảo, chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng gồm đối tượng lừa đảo giả danh công an, Viện kiểm sát, tòa án gọi điện đe dọa khách hàng có liên quan đến vụ án, đường dây tội phạm. Chúng yêu cầu khách hàng chuyển tiền đến các tài khoản chỉ định để phục vụ điều tra…

Bên cạnh đó, hình thức lừa đảo chiếm đoạt quyền sử dụng số điện thoại diễn ra khá phổ biến thời gian qua. Kẻ gian mạo danh nhân viên nhà mạng đề nghị hỗ trợ chuyển sim 3G thành 4G miễn phí hoặc thông báo khóa sim vì chưa chuẩn hóa thuê bao. Theo đó, nạn nhân làm theo hướng dẫn và bị chiếm đoạt quyền sử dụng số điện thoại để nhận mã OTP kết hợp với thông tin định danh đã thu thập được của khách hàng để kích hoạt lại dịch vụ ngân hàng điện tử, có quyền truy cập thực hiện các giao dịch chiếm đoạt tiền của người dùng.

Một hình thức lừa đảo mới xảy ra gần đây là kẻ gian giả mạo công chức, viên chức, cơ quan nhà nước hướng dẫn người dân cài đặt các ứng dụng giả mạo (VssID, VNeID, eTax Mobile,…) để chiếm quyền điều khiển điện thoại, thu thập thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng và lấy cắp tiền trong tài khoản ngân hàng của người dùng…

Đại diện phía NHNN đề cập, nguyên nhân lừa đảo trực tuyến từ góc độ chủ tài khoản ngân hàng có thể chia làm hai loại. Một là gian lận thanh toán do bị đánh cắp thông tin của chủ tài khoản. Tội phạm mạng lấy được thông tin đăng nhập của khách hàng hoặc đã lén lấy thông tin xác thực khách hàng và giành được quyền truy cập tài khoản. Khi đã truy cập được vào tài khoản khách hàng, kẻ lừa đảo có thể thiết lập và thực hiện thanh toán mà khách hàng không hề hay biết.

Hai là gian lận thanh toán được phép của chủ tài khoản. Tội phạm giăng bẫy, đưa ra các chiêu trò đánh vào yếu tố tâm lý khiến nạn nhân chủ động thực hiện giao dịch thanh toán.

27 triệu tài khoản ngân hàng chưa xác thực chính chủ hay không

Chia sẻ tại hội thảo, ông Lê Anh Dũng nhận định, tình trạng lừa đảo xảy ra gây tổn hại rất lớn đến khách hàng và thách thức rất lớn cho cơ quan quản lý và ngân hàng, làm suy giảm niềm tin của khách hàng, tổn hại danh tiếng cho ngân hàng và ngân hàng tốn rất nhiều chi phí cho hoạt động phòng chống.

Theo vị này, thực tế việc xử lý gian lận này không đơn giản. Việt Nam hiện có 52 triệu tài khoản ngân hàng, trong đó chỉ 25 triệu tài khoản đã xác thực được chính chủ, số còn lại có chính hay không vẫn là vấn đề lớn. Do đó, để hạn chế lừa đảo, gian lận trong hoạt động thanh toán cần sự nỗ lực hành động, phối hợp của các bên, trong đó có vai trò của ngân hàng và người dùng.

Về phía Ngân hàng Nhà nước đã phối hợp với Bộ Công an tiếp tục thực hiện việc kết nối cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư để xác thực thông tin tín dụng khách hàng. Đồng thời làm việc với Bộ Thông tin truyền thông về phương án làm sạch dữ liệu, đối khớp thông tin chủ tài khoản đăng ký dịch vụ ngân hàng trực tuyến với thông tin chủ thuê bao di động theo số điện thoại di động.

Theo thống kê, 90% các khoản chuyển tiền liên ngân hàng là dưới 10 triệu, chỉ 10% là chuyển trên 10 triệu đồng. Theo quy định 630 hướng dẫn các TCTD sử dụng hình thức xác thực các giao dịch từ thấp nhất là OTP. Khi tình hình lừa đảo ngày gia tăng, theo khuyến nghị từ Bộ Công an nên điều chỉnh mức giảm từ 100 triệu đồng xuống 10 triệu đồng phải xác thực sinh trắc học (bằng vân tay, khuôn mặt) khi chuyển tiền liên ngân hàng.

Ông Dũng đánh giá, điều này sẽ vô hiệu hóa nạn mua bán, cho thuê tài khoản ngân hàng đã tồn tại suốt thời gian qua. Tuy nhiên vấn đề này cần sự đầu tư của các ngân hàng cũng như đồng thuận từ người dùng.

Ông Dũng cũng khuyến cáo người dân nên thường xuyên cập nhật các thông tin tuyên truyền, cảnh báo từ các cơ quan hữu quan, từ các phương tiện truyền thông, từ ngân hàng. Người dùng cũng nên cẩn trọng, chậm lại một chút để kiểm soát các giao dịch.