"Mọi chủ thể trong xã hội cần tham gia tích cực, chủ động vào quá trình chuyển dịch năng lượng", đây là một trong những khuyến nghị trọng tâm được đưa ra tại hội thảo tham vấn “Chương trình truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về chuyển dịch năng lượng” do Đối tác chuyển dịch năng lượng Đông Nam Á (ETP) thuộc Văn phòng Dịch vụ Dự án Liên hợp quốc (UNOPS) phối hợp với Vụ Kinh tế công nghiệp, dịch vụ (Bộ KH&ĐT) tổ chức ngày 23/4 tại Hà Nội.
Báo cáo đánh giá tổng quan tại hội thảo nhận định, chuyển dịch năng lượng là một vấn đề đa diện, đa ngành, đa lĩnh vực, đa giá trị, bao hàm những nội dung phức tạp như tài chính và đầu tư, phát triển hạ tầng năng lượng tái tạo, việc làm xanh, hay nâng cao khả năng tiếp cận năng lượng sạch với giá cả phải chăng cho các đối tượng ở vùng sâu vùng xa.
Do đó, sự chuyển đổi hướng tới năng lượng sạch và tăng trưởng xanh sẽ mở ra nhiều cánh cửa mới về việc làm, phát triển công nghệ tiên tiến, tăng trưởng kinh tế và xã hội, nhưng cũng đặt ra nhiều bài toàn khó cho các nền kinh tế, bao gồm: làm thế nào để giảm thiểu tối đa tác động tới các nhóm và đối tượng dễ bị tổn thương, đặc biệt là tác động của tăng giá điện đối với các hộ gia đình nghèo và sự thay đổi lớn về cơ cấu lao động trong các ngành, lĩnh vực liên quan đến năng lượng hóa thạch.
Chia sẻ tại hội thảo, bà Nguyễn Ngọc Thuỷ - điều phối viên ETP/UNOPS nhìn nhận, chuyển dịch năng lượng là một quá trình lâu dài, đòi hỏi những giải pháp đồng bộ và sự chung tay góp sức của toàn xã hội, thay vì mỗi tổ chức, doanh nghiệp hay cá nhân đơn lẻ. Theo đó, mỗi hành động, dù nhỏ ví như tiết kiệm điện, tái chế, sử dụng phương tiện đi lại và sinh hoạt thân thiện với môi trường…cũng góp phần quan trọng vào nỗ lực chung giảm thiểu ô nhiễm môi trường và đảm bảo an ninh năng lượng.
Dẫn nghiên cứu của Cơ quan Năng lượng Quốc tế IEA, bà Thuỷ cho biết, trong kịch bản net zero, thay đổi trong hành vi sẽ giảm lượng khí thải và giảm nhu cầu năng lượng cho tòa nhà, giao thông đường bộ và hàng không. Ước tính, tổng lượng khí CO2 phát thải trong kịch bản NZE từ năm 2021 đến 2050 sẽ giảm khoảng 4% nếu có những hành vi sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả của các cơ quan, tổ chức, cộng đồng và cá nhân.
Trong giai đoạn 2023 - 2025, tốc độ tăng trưởng nhu cầu điện ở Việt Nam ngày càng tăng cao, ước tính 8,5%/năm, một con số cao hơn tốc độ tăng trưởng kinh tế. Trong bối cảnh như vậy, việc hiểu về các khía cạnh của năng lượng và thay đổi hành vi là điều quan trọng.
Chính vì vậy, truyền thông là một phương thức hiệu quả và không thể thiếu, như đã được nhấn mạnh trong các các văn bản pháp lý quan trọng hướng tới phát triển bền vững và tăng trưởng xanh. Cụ thể như Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị về định hướng phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Chiến lược Quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050; Quy hoạch điện 8 và Kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện 8.
Mới đây nhất, ngày 20/4, trong cuộc họp của thường trực Chính phủ về bảo đảm cung ứng điện trong mùa cao điểm nắng nóng sắp tới cũng như cả năm 2024, Thủ tướng chính phủ Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh tầm quan trọng của các chương trình tuyên truyền tăng cường sử dụng điện tiết kiệm và hiệu quả.
Mục tiêu Chương trình hướng đến bao gồm: Thông tin cho công chúng về các khía cạnh khác nhau của chuyển dịch năng lượng; Giúp người dân hiểu sâu sắc vai trò của họ trong quá trình chuyển đổi năng lượng cũng như các hành động đóng góp mang tính thiết thực nhất; Khuyến khích người dân chủ động tham gia các hoạt động liên quan đến quá trình chuyển đổi năng lượng. Trong 15 tháng triển khai, Chương trình sẽ trang bị cho công chúng kiến thức và kỹ năng cần thiết để có thể chủ động tham gia và đóng góp vào quá trình hiện thực hoá chính sách chuyển dịch năng lượng của Việt Nam.
Trao đổi về vai trò của truyền thông trong thúc đẩy chuyển dịch năng lượng ở Việt Nam, TS. Nguyễn Sĩ Dũng – Nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội nhận định, truyền thông sẽ tạo sự thấu hiểu và ủng hộ, khuyến khích hành động cá nhân và cộng đồng, huy động nguồn lực và đầu tư, góp phần tác động đến chính sách công.
Chương trình truyền thông đạt hiệu quả cần phải xác định rõ đối tượng mục tiêu, tạo thông điệp rõ ràng, có liên quan, sử dụng đa dạng phương tiện truyền thông, tổ chức các sự kiện và hoạt động giáo dục, kèm theo đó cần giám sát và đánh giá hiệu quả truyền thông. Một số chủ đề có thể triển khai như: tăng cường an ninh năng lượng, bảo vệ môi trường, thúc đẩy kinh tế và tạo việc làm, khả năng tiếp cận công nghệ mới, khuyến khích hành động cá nhân và cộng đồng, tạo điều kiện cho sự đổi mới và đầu tư…
