Động lực mới thu hút đầu tư của Hoa Kỳ vào Việt Nam

Nhận định về việc Việt Nam-Hoa Kỳ xác lập mối quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện, Tiến sĩ Burkhard Schrage, Khoa Kinh doanh, Đại học RMIT Việt Nam cho rằng, các sáng kiến kinh tế trong thỏa thuận hợp tác mang tính lịch sử này là tin vui cho sự phát triển kinh tế-xã hội Việt Nam trong dài hạn.

Bởi theo Tiến sĩ Burkhard Schrage, quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam-Hoa Kỳ dự kiến sẽ mang lại nhiều lợi ích kinh tế cho Việt Nam, nhất là việc tăng cường vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), mở rộng thương mại, chuyển giao công nghệ, đa dạng hóa chuỗi cung ứng, cải thiện cơ sở hạ tầng nhờ đầu tư từ Hoa Kỳ, và hợp tác vì phát triển bền vững.

Kinh tế Hoa Kỳ dựa trên sự đổi mới và được công nhận rộng rãi với vị thế dẫn đầu trong lĩnh vực công nghệ cao. Hoa Kỳ là đối tác phù hợp khi Việt Nam hướng tới mục tiêu trở thành nước thu nhập cao vào năm 2050 thông qua việc thay thế các ngành công nghiệp có giá trị gia tăng thấp bằng các ngành công nghiệp công nghệ cao và có giá trị gia tăng cao.

Đáng chú ý, các giám đốc điều hành cấp cao của Google, Intel, Amkor, Marvell, GlobalFoundries và Boeing đã tham dự “Hội nghị Đổi mới và Đầu tư Việt Nam-Hoa Kỳ” sau khi tuyên bố chung về Đối tác chiến lược toàn diện được đưa ra. Hội nghị cũng có sự tham gia của lãnh đạo đến từ nhiều doanh nghiệp lớn của Việt Nam.

Những thông báo hợp tác và FDI lớn đầu tiên trong khuôn khổ quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện mới đã được công bố. Theo đó, Nvidia và Microsoft sẽ triển khai các dự án lớn về trí tuệ nhân tạo tại Việt Nam. Các tập đoàn có trụ sở tại bang California như Synopsys và Marvell đã thông báo sẽ xây dựng các trung tâm thiết kế chip bán dẫn tại TP. Hồ Chí Minh.

Hoa Kỳ và Việt Nam cũng tuyên bố khởi động các sáng kiến phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực bán dẫn, trong đó Chính phủ Hoa Kỳ sẽ cấp khoản tài trợ ban đầu trị giá 2 triệu USD.

Tuy nhiên, FDI từ Hoa Kỳ vào Việt Nam trong những năm gần đây tương đối thấp trong tương quan với sức mạnh kinh tế Hoa Kỳ, xếp khoảng thứ 6 (sau Singapore, Hàn Quốc và Trung Quốc…), có thể do các doanh nghiệp Hoa Kỳ ưu tiên triển khai FDI thông qua các công ty con ở nước ngoài, hoặc hướng dẫn các nhà cung cấp của họ đa dạng hóa chuỗi cung ứng, như cách nhà cung cấp chính của Apple là Foxconn (một doanh nghiệp Đài Loan) đã và đang đầu tư vào Việt Nam.

“Chúng ta có thể mong đợi sự tăng trưởng FDI từ các doanh nghiệp Hoa Kỳ sau khi nâng cấp mối quan hệ. Việc Chính phủ Hoa Kỳ tăng cường hỗ trợ hướng dẫn doanh nghiệp nước họ đầu tư vào Việt Nam sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các tập đoàn lớn đưa ra quyết định phân bổ vốn và các nguồn lực khác cho Việt Nam.

Và chắc chắn, chúng ta có thể mong đợi hiệu ứng lan tỏa kiến thức tích cực bên cạnh hiệu ứng chuyển giao công nghệ bài bản hơn. Những tác động lan tỏa thường làm tăng khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nước, và có ý nghĩa rất quan trọng đối với giai đoạn tăng trưởng tiếp theo của họ. Giai đoạn này năng lực cạnh tranh trên quy mô toàn cầu nên đòi hỏi phải có phương pháp quản lý và sản xuất tốt nhất”, Tiến sĩ Burkhard Schrage nói.

Công nghiệp hỗ trợ “điểm nhấn” thu hút các tập đoàn công nghệ cao Hoa Kỳ

Doanh nghiệp Việt Nam có thể trở thành đối tác quan trọng của các tập đoàn Mỹ trong lĩnh vực công nghệ cao, chip bán dẫn, năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, để thu hút các tập đoàn Hoa Kỳ đầu tư vào các lĩnh vực này, nhiều nghiên cứu cho thấy vai trò quan trọng của các ngành công nghiệp hỗ trợ khi thu hút FDI. Bằng việc phát triển các ngành công nghiệp hỗ trợ trong lĩnh vực công nghệ cao, Việt Nam có thể thu hút các tập đoàn lớn của Hoa Kỳ dựa vào các ngành này.

Công nghiệp hỗ trợ trong công nghệ cao có thể là các cơ sở giáo dục tập trung vào thiết kế vi mạch, lập trình, kỹ thuật điện tử, các lĩnh vực tiên tiến trong y học, ... Nhiều nhà sản xuất linh kiện chuyên dụng cũng là một phần của các ngành công nghiệp hỗ trợ thiết yếu.

Thời gian qua, tỉnh Bắc Ninh đã chủ động khuyến khích các công ty trong nước nhận chuyển giao công nghệ, nâng cao tay nghề cho lực lượng lao động, đồng thời tuân thủ các thông lệ tốt nhất trong sản xuất kể từ khi Samsung bắt đầu đầu tư trực tiếp vào tỉnh này năm 2008. Từ năm 2012-2023, số doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ công nghệ cao hoạt động trong địa bàn tỉnh đã tăng mạnh từ 126 lên 600 doanh nghiệp, đã thu hút nhiều doanh nghiệp FDI công nghệ cao khác đầu tư vào tỉnh Bắc Ninh trong những năm gần đây.

Các dự án FDI như: Foxconn sản xuất linh kiện cho Apple, Dell và Sony; Canon sản xuất máy in và máy quét; Microsoft sản xuất máy tính bảng Surface. Ngoài ra, chúng ta cũng cần lưu ý rằng nhiều hoạt động “công nghệ thấp” cũng là thành tố quan trọng của các cụm công nghệ cao. Chẳng hạn, các công ty đóng gói chất lượng cao hiểu rõ yêu cầu trong ngành điện tử tiêu dùng hoặc các công ty hậu cần có thể xử lý hàng hóa nhạy cảm một cách đáng tin cậy.

Trường hợp cụm công nghệ cao của Bắc Ninh đưa ra lộ trình điển hình cho những gì mà quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện với Hoa Kỳ có thể mở ra trên quy mô quốc gia: nếu Việt Nam có thể hỗ trợ các doanh nghiệp trong nước trở thành đối tác và nhà cung cấp đáng tin cậy cho dòng vốn FDI từ nước ngoài thì tương lai của Việt Nam sẽ rất tươi sáng, với triển vọng chuyển đổi sang sản xuất có giá trị cao hơn và trở thành một phần ngày càng quan trọng trong chuỗi giá trị công nghệ cao toàn cầu.