Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, xuất khẩu gạo trong 2 tháng đầu năm 2025 ước đạt 1,1 triệu tấn (tăng 5,9% so với cùng kỳ) với giá trị đạt 613 triệu USD (giảm 13,6% so với cùng kỳ). Giá gạo xuất khẩu trung bình ước đạt 553,6 USD/tấn (giảm 18,3% so với cùng kỳ).

Tuy nhiên, sang tháng 3 đà giảm của giá gạo xuất khẩu đã chững lại và những ngày gần đây mỗi ngày đều nhích tăng từ 1-2 USD/tấn.

Giá gạo Việt Nam đảo chiều tăng nhẹ

Cập nhật của Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) vào ngày 19/3, giá lúa gạo tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long ít biến động, giá các mặt hàng gạo tương đối ổn định, giá lúa tươi và giá gạo xuất khẩu tiếp đà tăng nhẹ.

Theo đó, gạo 5% tấm của Việt Nam tại ngày 19/3 ở mức 394 USD/tấn (tăng 2 USD/tấn so với ngày 18/3), gạo 25% tấm ở mức 368 USD/tấn (tăng 1 USD/tấn); gạo 100% tấm ở mức 313 USD/tấn (tăng 3 USD/tấn) và đều tăng nhẹ so với tuần trước.

Với mức giá hiện nay, gạo xuất khẩu của Việt Nam đang thu hẹp dần khoảng cách với gạo xuất khẩu của Thái Lan và Ấn Độ khi giá gạo xuất khẩu tại hai thị trường này ghi nhận xu hướng giảm trong những ngày gần đây. Cụ thể, giá xuất khẩu gạo 5% tấm của Thái Lan tại ngày 18/3 ở mức 405 USD/tấn (cao hơn 11 USD/tấn so với gạo Việt Nam); gạo 25% tấm đứng ở mức 383 USD/tấn (cao hơn 15 USD/tấn so với gạo Việt Nam) và gạo 100% tấm đứng ở mức 348 USD/tấn (cao hơn 35 USD/tấn so với gạo Việt Nam). Giá gạo 5% xuất khẩu của Ấn Độ ở mức 400 USD/tấn; gạo 25% tấm ở mức 381 USD/tấn.

Tuy nhiên, so với mức giá bình quân 627 USD/tấn năm 2024, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam đã giảm mạnh và vẫn ở mức thấp nhất trong vòng 3 năm qua. Tính từ đầu năm 2025 đến nay, giá gạo 5% tấm xuất khẩu và giá gạo 25% tấm đều đã giảm trên 80 USD/tấn, trong khi gạo 100% tấm giảm khoảng 70 USD/tấn.

Theo đánh giá của các cơ quan chức năng và các chuyên gia trong ngành, nguyên nhân giá gạo suy giảm trong thời gian qua là do tình hình cung cầu trên thị trường quốc tế đang có dấu hiệu mất cân đối. Sản lượng gạo của 4 quốc gia cung cấp gạo lớn trên thế giới là Ấn Độ, Việt Nam, Thái Lan và Pakistan đều tăng so với niên vụ trước.

Trong khi đó, nhu cầu nhập từ các thị trường nhập khẩu lớn như Philippines và Indonesia lại đang chững lại do các nước này đã tích lũy đủ lượng gạo dự trữ trong năm 2024 và hiện đang chờ giá giảm thêm trước khi tiếp tục mua.

Ngoài ra, việc Ấn Độ nới lỏng lệnh hạn chế xuất khẩu gạo sau 2 năm tạm đóng cửa đã làm tăng nguồn cung trên thị trường quốc tế và tạo áp lực cạnh tranh đối với các nước xuất khẩu khác, bao gồm Việt Nam.

Mặc dù động thái bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo 100% tấm của Ấn Độ có tác động đến giá gạo trong nước và xuất khẩu của Việt Nam song theo các chuyên gia tác động chỉ mang tính tạm thời và chỉ ảnh hưởng tới phân khúc phẩm cấp chất lượng thấp. Với 80% lượng gạo xuất khẩu thuộc phân khúc chất lượng cao, gạo Việt được đánh giá là ít bị ảnh hưởng bởi sự cạnh tranh từ gạo giá rẻ của Ấn Độ.

Thực tế với thế mạnh phân khúc riêng, hiện nông dân trồng lúa thơm và đặc sản như ST25 vẫn được thương lái mua với giá cao hơn cùng kỳ. Những doanh nghiệp xuất khẩu thị trường cao cấp vẫn giữ được mức giá từ 720 USD - 1.220 USD/tấn.

Từ góc độ doanh nghiệp xuất khẩu, ông Nguyễn Việt Anh, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Lương Thực Phương Đông (ORICO) cho biết, hiện giá lúa thơm đang được mua với mức ngang với đầu năm 2023 và cao hơn cùng kỳ các năm 2020, 2022. Các doanh nghiệp Việt Nam cũng đã chủ động tìm kiếm thị trường, lượng lúa hàng hóa sản xuất ra nên không lo ngại vấn đề tiêu thụ.

“Hiện đang chính vụ Đông Xuân, lúa chín liên tục nên giá lúa thu mua giảm khi nguồn cung tăng. Tuy nhiên, một thời gian ngắn nữa, giá sẽ tăng lại khi cung cầu ổn định”, ông Nguyễn Việt Anh nói và cho hay các doanh nghiệp có đầu ra vẫn liên tục thu mua lúa tươi nhưng tốc độ sấy, xay, lưu kho có hạn... Các doanh nghiệp không dám mua trữ quá nhiều vì còn liên quan đến vấn đề lãi suất đi vay, rủi ro thị trường.

Do đó, theo ông Nguyễn Việt Anh, để người nông dân đỡ bị ép giá, bên cạnh việc doanh nghiệp tăng tạm trữ gạo, giải pháp lâu dài là người nông dân phải chủ động định đoạt được thời gian bán lúa (có vốn và có kho để chứa lúa, bán sau). Còn nếu vẫn bán lúa tươi ở đồng thì sẽ luôn bị tình trạng này.

Chủ động các giải pháp ứng phó với biến động của thị trường xuất khẩu

Để đảm bảo cân đối cung cầu lúa gạo trong nước, thúc đẩy hoạt động sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu lúa gạo, ngày 4/3/2025, Thủ tướng Chính phủ đã có công điện chỉ đạo các bộ, ngành liên quan và các doanh nghiệp kinh doanh, xuất khẩu gạo theo dõi sát sao, cập nhật kịp thời các biến động về chính sách, các diễn biến thị trường của các quốc gia xuất khẩu, nhập khẩu để chủ động có các giải pháp.

Trong đó, Thủ tướng yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với các bộ, ngành và địa phương theo dõi sát diễn biến thị trường gạo thế giới, nhất là sự điều chỉnh chính sách tại các nước xuất khẩu gạo lớn như Ấn Độ, Thái Lan…; nắm bắt nhu cầu nhập khẩu gạo tại các thị trường còn nhiều dư địa như Mỹ, Nhật Bản, châu Phi, cung cấp, cập nhật thông tin tới các địa phương, doanh nghiệp để có những điều chỉnh kịp thời kế hoạch sản xuất, xuất khẩu phù hợp với diễn biến thị trường. Đồng thời, tập trung nghiên cứu, cải thiện cơ cấu sản xuất và chất lượng sản phẩm, tập trung vào các giống lúa có chất lượng và giá trị cao, các giống lúa đặc sản,…

Thủ tướng cũng giao Bộ Công Thương phối hợp Bộ Nông nghiệp và Môi trường, UBND các địa phương thành lập đoàn kiểm tra liên ngành để kiểm tra việc thực hiện việc thu mua, xuất nhập khẩu lúa gạo góp phần làm lành mạnh thị trường đặc biệt là khả năng dự trữ bắt buộc theo quy định tại Nghị định số 107/2018/NĐ-CP. Chủ trì tăng cường xúc tiến thương mại, thúc đẩy xuất khẩu tại các thị trường lớn, thị trường tiềm năng.

Thủ tướng đồng thời yêu cầu Ngân hàng Nhà nước (NHNN) chỉ đạo nghiên cứu, tính toán mở rộng hạn ngạch, thời hạn cho vay đối với các doanh nghiệp có năng lực, có hệ thống kho chứa để mua gạo tạm trữ trong giai đoạn thị trường có biến động và giá mua thấp; chỉ đạo các ngân hàng thương mại tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn tín dụng với lãi suất ưu đãi, đáp ứng đủ nhu cầu tín dụng phục vụ thu mua và xuất khẩu lúa gạo; hỗ trợ nông dân tái vụ; đơn giản hóa thủ tục xét duyệt cấp tín dụng.

Ngày 11/3, trong thông báo kết luận hội nghị về sản xuất, thị trường lúa gạo diễn ra ngày 7/3, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà tiếp tục yêu cầu NHNN có biện pháp nâng hạn mức, thời hạn cho vay vốn đối với các doanh nghiệp đủ điều kiện để đảm bảo vốn kinh doanh, thu mua thóc, gạo dự trữ lưu thông trước ngày 15/3/2025; nghiên cứu tham mưu Chính phủ về chính sách ưu đãi, hỗ trợ vay vốn đối với ngành nông nghiệp tương tự như hỗ trợ cho vay đối với nhà ở xã hội, báo cáo Thủ tướng trước ngày 31/3. Bộ Công Thương khẩn trương sửa đổi Nghị định 107 và Nghị định số 01/2025/NĐ-CP về kinh doanh xuất khẩu gạo theo trình tự, thủ tục rút gọn, hoàn thành trong tháng 3/2025. Bộ Tài chính nghiên cứu giải quyết kiến nghị của các doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu gạo về vướng mắc trong việc hoàn thuế VAT.

Từ giữa tháng 3, một số ngân hàng đã bắt đầu tiếp cận, hướng dẫn điều kiện, thủ tục cấp tín dụng, đáp ứng kịp thời nhu cầu vốn vay của người dân, doanh nghiệp với hạn mức và thời hạn cho vay phù hợp để thu mua, tạm trữ, chế biến, tiêu thụ trong nước và xuất khẩu lúa, gạo trong năm 2025.

Trước đó, tại hội nghị ngày 7/3, ông Nguyễn Ngọc Nam, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) cho rằng, vấn đề quan trọng lúc này là tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, nhất là về vốn. Việc doanh nghiệp chào bán giá thấp là do hạn mức và thời gian vay vốn ngắn, buộc họ phải bán để quay vòng vốn và không có nguồn tiền mua dự trữ.

Vì vậy, lãnh đạo VFA kiến nghị NHNN chỉ đạo các ngân hàng thương mại xem xét tăng hạn mức, kéo dài thời gian cho vay đối với các doanh nghiệp xuất khẩu vay mua gạo để dự trữ. Bộ Công Thương kích hoạt giá sàn gạo xuất khẩu với mức 500 USD/tấn. Bộ Tài chính tháo gỡ vướng mắc trong hoàn thuế VAT.

"Khi có tài chính ổn, doanh nghiệp và nông dân tự tin giữ hàng lại nếu thấy thị trường không tốt. Việc giữ lại kho nông dân, kho cung ứng, kho xuất khẩu... cùng nhau giữ hàng sẽ giúp phần nào ngăn chặn việc giảm giá, thậm chí kéo giá tăng", Chủ tịch VFA cho biết.

Cũng tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy nhận định qua giai đoạn khó khăn, thị trường lúa gạo có thể trở lại ổn định vào khoảng giữa cho đến cuối quý II/2025, bởi nhu cầu nhập khẩu các nước sẽ tăng lên.

Theo dự báo nhu cầu nhập khẩu gạo từ Trung Quốc năm nay vào khoảng 5-6 triệu tấn và Philippines là 4,5-4,7 triệu tấn, dự kiến tăng từ quý II/2025. Đây sẽ là yếu tố hỗ trợ giá gạo Việt Nam phục hồi.