Số liệu của Tổng cục Hải quan cho biết, tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc năm 2023 đạt 1,34 tỷ USD, giảm 15,06% so với năm 2022. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu cá tra sang Trung Quốc về đích với gần 573 triệu USD, giảm 20% so với cùng kỳ năm 2022.
Theo Hiệp hội Chế biến – Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), trong năm 2023, Việt Nam - nhà sản xuất cá tra lớn nhất thế giới đã xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc hơn 8.600 container. Tuy nhiên, khi nhìn lại kết quả xuất khẩu trong hai tháng cuối năm cho thấy xu hướng nhập khẩu của thị trường Trung Quốc có sự thay đổi về cơ cấu hàng hóa.
Trong 11 tháng của năm 2023, nhập khẩu phile cá tra đông lạnh của Trung Quốc đã giảm 46% xuống 101.776 tấn, theo dữ liệu hải quan Trung Quốc. Nhu cầu tại Trung Quốc đang chuyển sang các mặt hàng cá tra cao cấp hơn. Bước sang tháng 12/2023, các doanh nghiệp Việt Nam đã xuất khẩu hơn 700 container sang Trung Quốc, mỗi container chứa 25 tấn phile đông lạnh và cá tra cắt đôi xẻ bướm.
Kết quả xuất khẩu ngành cá tra đạt được trong năm 2023 cũng đã trả lời phần nào cho xu hướng xuất khẩu và xu hướng tiêu thụ của năm 2024 tại Trung Quốc. Do vậy, để có thể tăng xuất khẩu cá tra sang thị trường tỷ dân này các doanh nghiệp sẽ không chỉ tập trung vào phile đông lạnh - sản phẩm thế mạnh của Việt Nam, mà sẽ mở rộng và tăng dần với cá tra giá trị gia tăng và các sản phẩm phụ (bong bóng cá, chả cá tra).
Trong những tuần đầu năm mới doanh số bán cá tra tại Trung Quốc tăng mạnh là tín hiệu tích cực cho thị trường dịp Tết Nguyên đán 2024 cận kề. Nhiều doanh nghiệp Trung Quốc tích trữ hàng tồn kho thay vì xả hàng cá tra để đảm bảo nguồn cung trong dịp Tết Nguyên đán do người tiêu dùng tăng mạnh nhu cầu tiêu thụ cá tra.
Bà Nguyễn Thị Thu Hằng, Chuyên gia thị trường Cá tra VASEP cho biết, Trung Quốc vẫn là thị trường tiêu thụ hàng đầu cá tra từ Việt Nam trong năm 2023. Việc Trung Quốc mở cửa mạnh dạn hơn so với đầu năm 2023 khiến giá trị xuất khẩu cá tra sang thị trường này dần tăng trở lại. Năm 2024, nhu cầu từ Trung Quốc sẽ phục hồi tốt hơn so với năm 2023. Mặc dù sản phẩm cá tra được sử dụng rộng rãi và ưa thích tại hệ thống nhà hàng ăn uống, tuy nhiên giá xuất khẩu vào thị trường này sẽ là yếu tố tiếp tục làm giảm sức cạnh tranh của các doanh nghiệp xuất khẩu.
Năm 2023, cũng chứng kiến sản lượng nuôi cá tra ở các quốc gia khác tăng đáng kể. Sản lượng nuôi cá tra của Indonesia khoảng 600 nghìn tấn, Ấn Độ 668 nghìn tấn, Bangladesh 500 nghìn tấn, Trung Quốc 400 nghìn tấn và dự báo sản lượng của các nước này sẽ tiếp tục tăng trong thời gian tới. Mặc dù, năng suất và sản lượng cá tra hàng năm của Việt Nam vẫn ở mức cao nhưng phải cạnh tranh với nhiều nước. Để thúc đẩy xuất khẩu, doanh nghiệp cần thực hiện thay đổi quy định sản xuất để thúc đẩy thương mại, cải thiện thị trường, đồng thời tận dụng phụ phẩm chế biến để tạo ra giá trị mới.
Năm 2024, các doanh nghiệp Việt Nam kỳ vọng thị trường Trung Quốc sẽ là khu vực tăng trưởng cao về tiêu thụ cá tra, đặc biệt sau khi nước này dỡ bỏ hạn chế đối với hàng hóa nhập khẩu để phòng dịch COVID-19. Việc nới lỏng chính sách kiểm soát xét nghiệm axit nucleic phần nào giúp cải thiện nhu cầu thực phẩm và hải sản tại thị trường này. Người tiêu dùng tại Trung Quốc đại lục vẫn là khách hàng lớn nhất của Việt Nam về tiêu thụ cá tra. Như thời điểm cuối năm 2023, các doanh nghiệp Trung Quốc tích trữ hàng để cung cấp cho nhu cầu khổng lồ trong kỳ nghỉ Tết Nguyên đán cho các khách sạn, nhà hàng và ngành dịch vụ, du lịch.
Ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký VASEP cho biết, theo dự báo của các nhà phân tích, năm nay kim ngạch xuất khẩu cá tra có thể đạt khoảng 2 tỷ USD, tăng hơn năm 2023 khoảng 200 triệu USD. Đây chính là mục tiêu phấn đấu của các doanh nghiệp ngành cá tra và khả năng đạt được cũng rất khả thi. Trong đó, Trung Quốc là một thị trường nhập khẩu cá tra khá mạnh, và khi thị trường này đã vượt qua được những cú sốc về kinh tế sẽ bắt đầu quay trở lại tiêu dùng và giúp thúc đẩy tăng trưởng nhập khẩu.
“Vấn đề ở thị trường Trung Quốc là phụ thuộc vào tình hình kinh tế của đất nước, khi tình hình kinh tế ổn định và tốt lên thì tâm lý tiêu dùng bắt đầu vững hơn, các nhà nhập khẩu Trung Quốc sẽ tăng nhập hàng và một trong những ưu tiên chọn lựa ở thị trường Việt Nam là mặt hàng cá tra”, Tổng thư ký VASEP nói.
